یادداشت| توان ساخت داخل در صنعت برق؛ چراغی فروزان در دل تاریکی

به گزارش می‌متالز، صنعت برق که این روز‌ها به دلیل بروز خاموشی‌های گسترده، بر خلاف معمول به یکی از سرتیتر‌های مهم اخبار تبدیل شده، پیشینه‌ای ارزشمند و قابل اتکا در ساخت و تولید داخل تجهیزات و خدمات فنی و مهندسی دارد که سرشار از عزت و افتخار برای تک تک فعالین این حوزه و همه ایرانیان عزیز می‌باشد.

خانواده بزرگ صنعت برق که ظرف بیش از یک دهه گذشته سال‌های بسیار دشواری را در بطن کمبود منابع مالی ناشی از اقتصاد ناتراز این صنعت، رکود و نوسانات اقتصادی پشت سر گذاشته، یکی از پرچمداران اصلی خودکفایی در سال‌های پس از انقلاب است.

واقعیت این است که اگر هجمه سنگین و مخرب رخداد‌های اقتصادی و صنعتی سال‌های اخیر به ویژه عدم توازن بین جریان درآمد و هزینه‌های صنعت برق، انباشت مطالبات معوق فعالان این صنعت، هزینه‌های ناشی از نوسانات ارزی و افزایش قیمت نهاده‌های تولید و نیز استمرار رکود اقتصادی، به ورشکستگی و سقوط صنعت برق کشور منجر نشده و آسیب هایش فعلا در حد خاموشی‌های مقطعی در روز‌های اوج مصرف قابل مشاهده است، به این دلیل است که این صنعت، پشتوانه‌ای قابل اتکا در حوزه ساخت تجهیزات و تولید خدمات فنی و مهندسی دارد.

از روند خودکفایی صنعت برق و قطع وابستگی اش در سال‌های پس از انقلاب تا تامین بیش از ۹۰ درصدی تجهیزات و خدمات حوزه تولید، انتقال و توزیع و قرار گرفتن در جمع ده کشور نیروگاه ساز دنیا، بسیار سخن گفته شده، اما شاید بازیگران این عرصه پرمخاطره کمتر دیده شده اند.

شرکت‌های بزرگ و کوچکی که با اتکا به توان مهندسی داخلی یک صنعت خودکفا و صادرکننده ساختند تا تحریم‌ها کمترین تاثیر را بر زیرساخت‌های این صنعت داشته باشند، از جمله اصلی‌ترین بازیگران عرصه خوداتکایی صنعت برق کشور محسوب می‌شوند. همین شرکت‌ها در بخش تولید و خدمات صنعت برق بالغ بر ۲۰۰ هزار نفر را زیر چتر اشتغال خود قرار داده و سهمی یک درصدی در تولید ناخالص ملی دارند.

با وجود همه مشکلات کنونی، در برخی حوزه‌ها به ویژه ساخت تجهیزات صنعت برق به همت بخش خصوصی و غیردولتی، سرمایه گذاری‌های قابل توجه، موثر و زیربنایی گسترده‌ای انجام شده است. توسعه ساخت تجهیزات مورد نیاز این صنعت به ویژه تجهیزات نیروگاه‌های حرارتی، زیرساختی کلیدی برای افزایش ظرفیت تولید برق و توسعه صادرات را فراهم کرده است که در این مسیر شرکت‌های توانمندی نظیر گروه مپنا با تولید و نصب بیش از ۵۰ هزار مگاوات پروژه نیروگاهی نقشی مهم در توسعه شبکه برق و جلوگیری از خاموشی‌ها در سراسر کشور داشته‌اند.

تجربه خاموشی‌های اخیر به درستی نشان می‌دهد که ما برای ادامه مسیر توسعه اقتصادی کشور نیازمند اتکا به شرکت‌هایی هستیم که خودکفایی امروز صنعت برق را رقم زده اند. در صنعت برق مجموعه‌های موثری مانند مپنا، آغازگر حرکتی پرشتاب به سمت توسعه پایدار بوده و هستند. این دست از شرکت‌ها که سهمی غیرقابل انکار در کاهش وابستگی جدی صنعت برق کشور به تجهیزات و توان مهندسی خارجی و نیز توسعه صادرات تجهیزات و خدمات فنی و مهندسی دارند، بنیان‌های اصلی توانمندسازی صنعت برق به عنوان مهمترین پیشران اقتصادی و صنعتی کشور هستند.

این صنعت با وجود همه ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های قابل توجهش به ویژه در حوزه صادرات، هرگز مشمول حمایت ویژه‌ای نبوده است. فعالان صنعت برق هرگز خواستار حمایت غیرمنطقی و انحصاری مشابه آنچه که مدت هاست مشمول صنعتی مانند خودروسازی شده و عملا توان رقابت آن را با رقبای بین المللی اش از بین برده، نبوده و برخلاف صنایع مذکور، توانسته اند در حد و اندازه استاندارد‌ها و تکنولوژی‌های روز دنیا و شانه به شانه سازندگان معتبر جهان به پیش روند به عنوان نمونه شرکت مپنا با ظرفیت تولید ۵۰۰۰ مگاوات نیروگاه در سال، همواره در سطح ۳ یا ۴ شرکت اول توربین ساز بزرگ جهانی بوده یا در زمینه ساخت ترانسفورماتور، کابل و بسیاری از تجهیزات دیگر نیز مشابه همین اعتبار منطقه‌ای یا بین المللی وجود داشته است.

اگرچه برخی از مجموعه‌های بزرگ صنعت برق در ابتدای راه با اتکا به حمایت‌ها و پشتیبانی‌های دولتی کار را آغاز کرده اند، اما در بطن این صنعت چنان بالغ و توانمند شده اند که در ادامه مسیر نه تنها از حمایت ویژه یا منحصر به فردی برخوردار نبوده اند، بلکه با تولید برق و یا اجرای پروژه‌های کلیدی و زیرساختی و عدم دریافت به موقع مطالباتشان، عملا بار بی پولی دولت را هم به دوش کشیده اند.

سازندگان و پیمانکاران صنعت برق که میزان مطالباتشان فقط در محدوده شرکت‌های کوچک و متوسط در حوزه ساخت تجهیزات و تولید خدمات فنی و مهندسی از مرز ۵ هزار میلیارد تومان می‌گذرد، سال هاست اصلی‌ترین تامین کننده مالی پروژه‌های زیرساختی صنعت برق هستند، بدون آنکه بتوانند بابت دیرکرد وزارت نیرو در پرداخت مطالباتشان، خسارتی دریافت کنند؛ بنابراین به جرات می‌توان گفت، این صنعت در هیچ برهه‌ای از فعالیت‌های خود از حمایت غیرمنطقی برخودار نبوده و البته پشتیبانی‌های محدود صورت گرفته از سوی دولت و وزارت نیرو را هم به درستی و با ایجاد توسعه، رقابت پذیری و صادرات به نتیجه رسانده است.

داستان صنعت برق، داستان خانواده بزرگ و یکپارچه‌ای است که پس از سه دهه تلاش و رونق و شکوفایی، به یک دهه سخت سرشار از چالش و بحران رسیده است. خاموشی ها، توقف سرمایه گذاری و عدم توازن اقتصادی این صنعت، حاصل سیاستگذاری‌های نادرستی است که در حوزه برق و انرژی کشور اتخاذ شده است. با وجود همه این مشکلات، اما نباید و نمی‌توان از ظرفیت‌های موجود چشم پوشید و تلاش چند دهه‌ای فعالان این صنعت برای تولید، توسعه، خودکفایی و صادرات را نادیده انگاشت.

امروز در بحرانی‌ترین روز‌های صنعت برق، زمان درستی برای اتکا به همین ظرفیت‌های عظیمی است که عمده آن‌ها در بخش خصوصی شکل گرفته، توسعه یافته و در رقابت‌های بین المللی نام ایران را سربلند کرده است. این خاموشی‌ها شاید بهتر از هر رخداد دیگری به ما یادآوری می‌کند که اگر به ظرفیت‌های موجود بها می‌دادیم، به شکلی عقلایی از آن‌ها حمایت کرده و به جای بهانه جویی‌ها و بی توجهی‌های مرسوم راه را برای فعالیت آن‌ها هموار می‌کردیم، قطعا به جای آنکه امروز صنعت برق تا این حد مورد نقد قرار گیرد، نقطه اتکای اصلی و ستون توسعه پایدار کشور می‌گردید.

امید که در دولت سیزدهم به ویژه وزارت نیروی آینده، باور به شرکت‌های داخلی و ظرفیت قابل توجهشان یکی از ارکان مهم تصمیم گیری‌ها و سیاستگذاری‌ها باشد.

* علی بخشی - رییس هیات مدیره سندیکای صنعت برق ایران

منبع: خبرگزاری تسنیم